Döviz açığı, haziranda 185,8 milyar dolara yükseldi…
Finansal kesim dışındaki firmaların net döviz açığı, haziranda 185,8 milyar dolarla 7 yılın zirvesine yükseldi. Mehmet Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı olarak görev yaptığı iki yılda söz konusu açık 114,2 milyar dolar arttı.
TL’deki yüksek faiz ve kurlardaki sınırlı artış, reel sektörü mevduatta TL’ye, kredilerde ise dövize yönlendirirken döviz pozisyonu açığı büyüyor.
Merkez Bankası’nın (TCMB) bugün yayımladığı ‘finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri’ verileri de bu durumu ortaya koyuyor.
Haziranda bir önceki aya göre reel kesimin döviz varlıkları 1,4 milyar dolar artarken, yükümlülükler 9,7 milyar dolar arttı. Böylece net döviz açığı, 8,4 milyar dolarlık artışla 185,8 milyar dolara yükseldi. Böylece reel kesimin döviz açığında Eylül 2018 sonrasındaki 7 yılın zirvesi görülmüş oldu.
Döviz açığında 81 ayın zirvesi görülürken, döviz açığında 81 ay sonra ilk kez 185 milyar dolar eşiği aşılmış oldu.
HAZİRAN AYI GELİŞMELERİ
Haziran 2025 dönemi varlık dağılımı incelendiğinde; bir önceki aya göre yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları, türev varlıklar, ihracat alacakları ve menkul kıymetler sırasıyla 869 milyon dolar, 869 milyon dolar, 187 milyon dolar ve 30 milyon dolar artarken, yurt içi bankalardaki mevduat 578 milyon dolar azaldı ve sonuç olarak varlıklar 1 milyar 378 milyon dolar arttı.
Yükümlülük dağılımında ise; bir önceki aya göre yurt içinden sağlanan nakdi krediler, yurt dışından sağlanan nakdi krediler, türev yükümlülükler ve ithalat borçları sırasıyla 4 milyar 905 milyon dolar, 3 milyar 92 milyon dolar, 1 milyar 306 milyon dolar ve 428 milyon dolar arttı ve bunlara bağlı olarak yükümlülükler 9 milyar 732 milyon dolar arttı.
Yükümlülüklerin vade yapısına bakıldığında; Haziran 2025 döneminde yurt içinden sağlanan kısa vadeli krediler Mayıs 2025 dönemine göre 546 milyon dolar, uzun vadeli olanlar 4 milyar 359 milyon dolar arttı. Yurt dışından sağlanan kredilerde ise kısa vadeli olanlar 784 milyon dolar, uzun vadeli krediler 2 milyar 736 milyon dolar arttı.
Haziran 2025 döneminde kısa vadeli varlıklar 134 milyar 867 milyon dolar iken, kısa vadeli yükümlülükler 130 milyar 376 milyon dolar oldu. Kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası ise 4 milyar 492 milyon dolar olarak hesaplandı ve Mayıs 2025 dönemine göre 2 milyar 38 milyon dolar azaldı. Kısa vadeli yükümlülüklerin toplam yükümlülükler içindeki payı yüzde 37 oldu.
DÖVİZ KREDİ ARTIŞI REKOR KIRMIŞTI
Getirilen sınırlandırmalara rağmen, bankacılık sektöründe döviz cinsi kredi hacmi 2024’te 39 milyar dolarlık rekor artışla 167,7 milyar dolara yükselmişti. Böylece, 2018 yılı sonrasında döviz cinsi kredi hacmi yıllık bazda ilk kez artış kaydetmişti.
TL cinsi ticari krediler 2024’te sadece yüzde 20,3 artarken, döviz cinsi kredilerde artış yüzde 30,3 olmuştu.
2024’te yerleşiklerin yabancı para mevduatı ise parite etkisinden arındırıldığında 17,9 milyar dolar azalmıştı.
2025’in 1 Ocak-18 Ağustos döneminde ise yabancı para krediler 24,6 milyar dolar arttı.
20 AYDA AÇIKTA 123,2 MİLYAR DOLARLIK ARTIŞ
Kur krizi öncesinde Mart 2018’de 206,7 milyar dolarla zirveyi gören reel kesimin döviz açığı, Ekim 2023’te 62,6 milyar dolara kadar gerilemişti. Ekim 2023 ile Haziran 2025 arasındaki 20 ayda reel kesimin döviz açığı 123,2 milyar dolar arttı.
Mehmet Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı olarak görev yaptığı iki yılda söz konusu açık 114,2 milyar dolar arttı.
Kur krizleri ve düşük faiz politikası uygulanan 5,5 yıllık dönemde döviz açığında 145 milyar dolarlık düşüş sırasında TCMB döviz rezervleri, özel sektörün döviz açığının kapatılmasında kullanılmış, bu dönemde düşük faizli TL kredi kullanan şirketler döviz varlıklarını artırmış, döviz borçlarının bir bölümünü kapatmıştı.
2024 ile birlikte ise tablo değişti ve döviz krediye erişebilen şirketler, bu krediyi ithalat ve yatırım ödemelerinin yanı sıra yüksek TL faizden yaralanmak için kullanmaya başladı.
