Dara Antik Kenti’nde 1500 yıllık kazı!
Dara antik kenti, Güneydoğu’daki en büyük antik kentlerden. Şu ana kadar kentin dörtte biri bile gün yüzüne çıkarılamamış. Her yıl bir milyon kişiyi ağırlayan antik kentte kazılar sürüyor ama yoğun değil. Birkaç gün önce bulunduğumuz antik kentte yerel rehberler, kazıların şu an yapılmadığını söyledi. Bakanlıktan aldığımız bilgiye göre ise Mardin Müzesi’nin takibinde kazıların aralıklı olarak devam ettiği yönünde.
Müzeden önce antik kentin kazı başkanı Kafkas Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve kazı başkanı Doç. Dr. Hüseyin Metin liderliğinde kazılar yapılıyordu. Telefonla görüştüğümüz Metin, o bölgede üstelik on iki ay boyunca kazı çalışmalarına deyim yerindeyse üç yıl dayanabilmiş. Metin istifa ettikten sonra birçok bilim insanına kazı başkanlığı teklif edilmiş ancak kimse kabul etmemiş. Yani şu an antik kentin bir kazı başkanı yok. Metin, “Çok önemli bir antik kenttir Dara. Ben üç yıl boyunca oranın kazı başkanlığını yürüttüm. Yaklaşık 25 yıldır Batı’dan Doğu’ya birçok antik kentte çalıştım. Dara antik kentini ilk gördüğümde gözlerime inanamadım, muhteşem bir tarih. Benim dönemimde olabildiği kadar alanı gün yüzüne çıkardık, buluntular bulduk. Ama orası zor bir yer. Bölge olarak zor, halkı zor!” diyor.
DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU
Antik kente gelecek olursak, Mardin’in 30 kilometre güneydoğusundaki Oğuz köyünde yer alan Dara antik kenti Güneydoğu Anadolu’nun en önemli tarihi yerleşimlerinden birisi. İmparator Anastasius’un (491- 518) girişimleriyle 505 yılında, Doğu Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırını Sasanilere karşı korumak için askeri amaçlı bir garnizon kenti olarak kurulmuş. Mezopotamya ovası ile Tur-Abdin dağlarının birleştiği yerde kireçtaşı ana kaya üzerinde 4 kilometrelik alana yayılmış güçlü surlara çevrili olarak inşa edilen yerleşimde özellikle kaya içine oyulan 6. yüzyıl devasa sarnıç yapıları ve kaya oygu mezar anıtları ilgi çekici.
Söz konusu bölge Diyarbakır’dan sonra en uzun surlara sahip antik bir yerleşim yeri. Devasa bir kayanın oyulmasıyla oluşan kentte toplu mezarlar, klise sarnıcı ve mezar anıtları bulunuyor.
MARDİN MÜZESİ
Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi arkeolog editör Nezih Başgelen, “Antik kente 1986 yılında, Mardin Müzesi Müdürlüğü başkanlığında, Prof. Dr. Metin Ahunbay (1935-2014)’ın danışmanlığında başlayan kazılara 1990 yılında güvenlik sorunları nedeniyle ara verilmiş, ardından, aynı ekip liderliğinde 2001-2009 yılları arasında devam edilmişti. 2020-2023 arasında Kafkas Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Hüseyin Metin’in başkanlığında yapılan Dara antik kentindeki kazılar halen Mardin Müzesi başkanlığında sürdürülmekte. Sit alanı içinden bugüne kadar yapılan araştırmakazı, koruma-değerlendirme uygulamaları pek çok açıdan olumlu karşılanan örnekler. Dara’daki son araştırmalar sırasında sur kenarında tespit edilen tarih öncesi döneme ait yeni höyük yerleşimi de bölge tarihi açısından önemli. Bu bağlamda baktığımızda Dara antik kentinde pek çok zorluğa karşın bu yıla dek sürdürülen kazı ve düzenleme çalışmalarının bundan sonra da devam ettirilmesinin gerek arkeoloji gerekse bölge turizmi açısından önemli olduğu belirtmek isterim” diyor.
Dara’daki ‘Galeri Mezar’ olarak adlandırılan ünik mezarın, dünyada bir başka örneği olmadığı söyleniyor. 573 yılındaki savaşta ölen Romalı savaşçılara ithafen, 591 yılında sürgünden dönen Romalı askerler tarafından yapılan bu galeri mezar, savaş alanındaki kemiklerin toplanıp getirildiği ve biriktirildiği bir kemik toplama alanı.
