Afgan kadınlar; eğitimden çalışmaya, siyasetten sokağa çıkmaya kadar tüm haklarını kaybetti

15 Ağustos 2021’de Kabil’in Taliban’ın eline geçmesinin ardından Afgan kadınlar eğitimden çalışmaya, siyasetten sokağa çıkmaya kadar tüm haklarını kaybetti. Bugün, kadınların gökyüzüne bakmasının bile yasaklanması tartışılıyor.

Afganistan’ın başkenti Kabil’in düşüşü üzerinden 4 yıl geçti. 15 Ağustos 2021’de ‘İslami’ temelli siyasal şiddetin ülkenin yönetimini ele geçirmesinden bu yana Afgan kadınları bir karanlığın içinde yaşıyor. 2021’de ‘insan haklarına saygılı’ bir yönetim sözü veren grubun yönetimi altında kadınların hakları gasp edildi. 4 yıl içerisinde eğitim, ulaşım, dolaşım, ve çalışma elinden alınan ve tesettür/burka girmeye zorlanan kadınların 2025 yılında gökyüzüne bakması bile suç olarak tartışılıyor.

Amerika’nın 2001 yılında girdiği Afganistan’dan 20 yıl sonra çıktı ve ülke yönetimi güç zoru ile İslami siyasal şiddet grubu Taliban’ın eline 15 Ağustos 2021’de geçti. Başkent Kabil’in düşüşünü izleyen 4 yılda kadınlar ülkede ‘tutsak’ konumuna geldi. Siyasal şiddetin ‘İslam’ ile harmanlandığı ülkede kadınların hakları birer birer ellerinden alındı, her türlü direniş ve hak arama umudu şiddetle bastırıldı. Oysa Kabil’in düşüşünü izleyen günlerde örgütün başı, kameralar önünde ‘insan haklarına saygılı’ bir yönetim izleyeceklerini söylemişti. O gün ‘kadınlara evde kalın’ çağrısıyla başlayan kısıtlamalar, eğitim ve çalışma hakkının daraltılmasıyla devam etti ve en sonunda ev pencerelerinin boyanması, kadınların sokağa yanında erkek aile üyesi olmadan çıkamaması ve parmaklarına kadar örtünmesi noktasına geldi. Şimdilerde ise Afganistan’da dini liderler kadınların sokakta gökyüzüne bakmasının bile İslami hükümlere aykırı olduğunu savunarak buna yönelik yeni yasa talep ediyor.

OKUL, İŞ, SOKAK YASAK

Şiddet grubunun ülkeye geri dönmesi her ne kadar törenlerle kutlanmış olasa da Afgan kadınlar 2021’den beri kaybettikleri hakları için yas tutuyor. İlk uygulama olarak kız-erkek karışık eğitimi değiştiren yönetim devamında kademe kademe kız çocuklarının eğitimini kısıtladı ve sonunda kızlara 7. sınıf ve üzerinde yüz yüze eğitimi tamamen yasakladı. Bunun sonucu olarak Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi’ne (BM Kadın Birimi) göre ülkede kız çocuklarının yüzde 30’u ilkokula hiç gitmedi ve kadınların yüzde 80’i ne eğitimde ne de çalışma hayatında yer aldı. Ülkede rejimin değişmesiyle seçimler de askıya alınınca kadınlar siyasetten de dışlandı.

2021 yılından önce kadınlar parlamentonun yüzde 25’ini oluşturuyordu, bugünse 0. Kadınlar yeni yönetimde çalışma hayatından da dışlandı. Ülkede kadınların kamu görevlerinde yer almasını yasaklayan yasaların ardından gelen sokağa çıkma kısıtlamaları kadınları erkeklerin eline tutsak etti. BM Kadın Birimi’nin raporuna göre sadece 2023 yılında, 18 yaşından küçük Afgan kızların yaklaşık yüzde 30’u evliydi, bunların yüzde 10’u ise 15 yaşından küçüktü.

4 yılda ülkenin sadece sivil hukuku da değişmedi, ceza hukuku da şeriata uygun olarak yeniden düzenlendi. Taliban yüksek komutanının geçtiğimiz yıl yaptığı “Şeriat’a uymayan kadınları herkesin gözü önünde taşlayacağız” açıklaması üzerine ülkede kırbaçlama, taşlama, idam ve diri diri gömme cezaları ciddi boyutlara ulaştı. Hashte Sub Daily’nin ve BM’nin araştırmalarına göre 2021- 2025 yılları arasında en az 928 kişi kırbaçlanma cezasına çarptırıldı.

Burka zorunluluğu (gözlerin de kapalı olduğu tesettür şekli) ise bazı bölgelerde el parmaklarını dahi kapatacak şekilde bir ileri boyuta taşınıyor. Tüm bunlara karşın Afgan kaynaklardan doğrudan bir veri akışı olmasa da Dünya Sağlık Örgütü ve BM raporları ülke genelinde kadına şiddet ve cinsel istismarın arttığını belirtiyor. BM Kadın Birimi’nin konuyla ilgili yayımlarına göre Afganistan dünyada cinsiyet eşitsizliği konusunda Yemen’den sonra ikinci sırada geliyor.

Kaynak:Cumhuriyet.com.tr