Nobel Ekonomi Ödülü Daron Acemoğlu’na verildi
Nobel Ekonomi Ödülü ünlü Türk ekonomist Daron Acemoğlu’na verildi.
Bu yılın ekonomi bilimleri ödül sahipleri Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson, bir ülkenin refahı için toplumsal kurumların önemini gösterdiler. Hukukun üstünlüğü zayıf olan toplumlar ve nüfusu sömüren kurumlar, daha iyiye doğru büyüme veya değişim yaratmaz. Ödül sahiplerinin araştırması bunun nedenini anlamamıza yardımcı oluyor.
Avrupalılar dünyanın büyük bir bölümünü sömürgeleştirdiğinde, bu toplumlardaki kurumlar değişti. Bu bazen dramatikti, ancak her yerde aynı şekilde gerçekleşmedi. Bazı yerlerde amaç, yerli nüfusu sömürmek ve sömürgecilerin yararına kaynakları çıkarmaktı. Diğerlerinde, sömürgeciler Avrupalı göçmenlerin uzun vadeli yararı için kapsayıcı siyasi ve ekonomik sistemler oluşturdular.
Ödül sahipleri, ülkelerin refahındaki farklılıkların bir açıklamasının, sömürgecilik sırasında tanıtılan toplumsal kurumlar olduğunu göstermiştir. Kapsayıcı kurumlar genellikle sömürgeleştirildiklerinde fakir olan ülkelerde tanıtıldı ve zamanla genel olarak müreffeh bir nüfusla sonuçlandı. Bu, bir zamanlar zengin olan eski kolonilerin şimdi fakir olmasının önemli bir nedenidir ve bunun tersi de geçerlidir.
Bazı ülkeler, sömürücü kurumların ve düşük ekonomik büyümenin olduğu bir duruma hapsoluyor. Kapsayıcı kurumların uygulamaya konması herkes için uzun vadeli faydalar yaratacaktır, ancak sömürücü kurumlar iktidardaki insanlar için kısa vadeli kazanımlar sağlar. Siyasi sistem kontrolü elinde tutacaklarını garanti ettiği sürece, kimse gelecekteki ekonomik reformlara ilişkin vaatlerine güvenmeyecektir. Ödül sahiplerine göre, bu yüzden herhangi bir gelişme olmuyor.
Bununla birlikte, olumlu değişim için inandırıcı vaatlerde bulunmadaki bu yetersizlik, demokratikleşmenin neden bazen gerçekleştiğini de açıklayabilir. Bir devrim tehdidi olduğunda, iktidardaki insanlar bir ikilemle karşı karşıya kalırlar. İktidarda kalmayı ve ekonomik reformlar vaat ederek kitleleri yatıştırmaya çalışmayı tercih ederlerdi, ancak nüfusun, durum düzelir düzelmez eski sisteme geri dönmeyeceklerine inanması pek olası değil. Sonuçta tek seçenek iktidarı devretmek ve demokrasiyi tesis etmek olabilir.
“Ülkeler arasındaki büyük gelir farklarını azaltmak, zamanımızın en büyük zorluklarından biridir. Ödül sahipleri, bunu başarmak için toplumsal kurumların önemini gösterdiler” diyor İktisadi Bilimler Ödülü Komitesi Başkanı Jakob Svensson.
