Tekne Batıran Orkalar

Sakin sularda Cebelitarık’a doğru dingin bir şekilde yelken açan kaptan Ian Hamilton, önce suda bir kuyruk gördü, ardından arkadan gelen bir gümbürtü hissetti. Yatını kovalayan, görünüşe göre en az üç yıldır denizcilere saldıran dört katil balinadan oluşan bir gruptu.

Edinburglu kaptan kötü şöhretli orkalardan kaçınmak için kıyı şeridinden uzağa bir rota çizmişti. Ama kaçış yoktu. Hızlanmak için motorları çalıştırdı, ama bu orkaları yalnızca daha da kızdıdı.

Hamilton “Bu hayvanlar muhteşem olsa da, oyun havasında olmasalardı onlarla yüzmek istemem” diyor.

Geçen Cuma günü 90 dakika süren macera sırasında, dört orka, Ian’ın teknesinden her iki dümeni de söktü ve 21 tonluk tekneyi bir oyuncak gibi döndürmeye başladı.

2020’den beri İspanya ve Portekiz kıyılarında 500’den fazla teknenin orkalar tarafından hasar gördüğü biliniyor, teknelerin üçü ise battı.

Atlantik Orka Çalışma Grubu’ndan (GTOA) araştırmacı Alfredo Lopez, bu bölgedeki orka popülasyonunun, 2020’den beri teknelerin dümen palasına saldırdığını söylüyor. Dünyanın başka bölgelerinde böyle bir orka davranışı görünmüyor.

Araştırmacıların orkaların neden deniz taşıtlarına saldırdığına dair iki teorisi var. Bunlardan birincisisine göre yunusgiller familyasının üyesi orkalarda da birçok diğer canlı türü gibi genç bireyler daha oyuncu. Bu alt popülasyonun üyeleri arasında da böyle bir “moda” gelişti. İkinci teori ise içlerinden en az birinin bir tekneyle kötü bir anısı olması. GTOA Mayıs 2020’deki ilk orka saldırısından bu yana orkaların teknelere tepki gösterdiği 505 vaka kaydetti. Ancak bunların sadece bir kısmında fiziksel temas yaşandı.

emmuz 2022’de batan bir yelkenlide beş, Kasım 2022’de batan yelkenlide ise dört kişi vardı. Son saldırının hedefi olan İsviçre bandıralı Champagne adlı katamarandakiler tekneyi terk etti ancak Champagne kıyıya çekilirken battı. İber’deki orka saldırıları genellikle 30 dakikadan az sürüyor. Ancak 2022’deki bir çalışmaya göre iki saat süren saldırılar da oldu. Champagne mürettebatının Alman Yacht dergisine verdiği röportaja göre ise saldırı 90 dakika sürdü.

Whale And Dolphin Conservation adlı yardım kuruluşundan Danny Groves şöyle diyor: “Saldırı olarak tanımlanmalarına rağmen, bu etkileşimlerin arkasında ne olduğu net değil ve bu orkaların ne yaptıkları hâlâ şaşırtıcı.

“Ama süper zeki olduklarını ve sosyal ve davranışsal olarak inanılmaz derecede karmaşık olduklarını biliyoruz.”

Bazıları, yunus ailesine ait olan orkaların, yedikleri çok fazla balığı aldıkları için insanlardan intikam aldıklarına inanıyor.

Ağustos 2021’de Cebelitarık’ta katil balinaların saldırısına uğrayan İngiliz denizci Alan Bruce, “Sularında aşırı avlanmaya başladık ve şimdi geri ödeme zamanı” dedi.

Bir bilim adamı, Beyaz Gladis’in önceki rahatsız edici bir olayın sonucu olarak hareket ediyor olabileceğini tahmin etti.

Karşılaşmaları inceleyen Orca Atlantic Çalışma Grubu’ndan bir biyolog olan Alfredo Lopez Fernandez, “Tekneyle bu fiziksel temas davranışını başlatan travma geçirmiş orkadır” dedi.

Çete lideri Beyaz Gladis

Saldırıları genellikle iki ayrı grup gerçekleştiriyor. Birinci grupta üç genç orka var. İkinci grupta ise Beyaz Gladis adı verilen dişi yetişkin, onun iki yavrusu ve iki kız kardeşi var. Beyaz Gladis ilk vakalardan beri görüldüğünden araştırmacılar onun bir noktada bir oltaya takılmış olabileceğini ya da teknelerle kötü bir tecrübe yaşadığını düşünüyor.

Orkaların hiç kimseye zarar vermemiş olmasının ise orkaların amacının insanlara zarar vermek olmadığını gösterdiğini düşünüyorlar. Washington’dan Wild Orca adlı sivil toplum kuruluşunun bilim ve araştırma direktörü Deborah Giles insanların 1960’larda ve 1970’lerde Washington ve Oregon kıyılarında katil balinaları acımasızca taciz ettiğini, genç orkaları parklarda sergilemek için yakaladığını anlatıyor. “Bebeklerinin kamyonlara yüklenip götürüldüğünü gören balinalar teknelere asla saldırmadı” diyen Giles’a göre İber Yarımadası çevresindeki orkaların davranışı “geçici bir heves” olabilir.

İber’deki orka alt popülasyonu en son 2011’de sayıldı ve yalnızca 39 balina kaldığı görüldü. 2014’te yapılan bir araştırmaya göre bunun sebebi de temel avları olan bir orkinos türünü takip eden orkaların bu rotada insan balıkçılığı, askeri faaliyetler ve eğlence tekneleriyle temas etmesi.

GTOA’dan Lopez denizcilik yetkililerinin bölgedeki kayıkçılara orkalardan uzak durmalarını, görürlerse yavaşlamalarını tavsiye ettiğini ancak hayvanlardan kaçınmanın kesin bir yolu olmadığını söylüyor. Lopez ve meslektaşları, tekne saldırılarının dönüp yine orkaları vurmasından korkuyor. Çünkü balıkçılar dönüp orka avına çıkabilir.